پیـامبـر اُسـوه
خدای سبحان رسول گرامی اسلام را اُسوه قرار داد و دیگران را به تأسّی از او دعوت کرد،زیرا سیره ی او کامل ترین سیره ی توحیدی است،تا آنجا که فرمود:«انّ صلاتی و نسکی و محیای و مماتی لله رب العالمین».1
قرآن کریم درباره ی مؤمنان می فرماید:«هم درجات عندالله»2؛یعنی مؤمنان خود درجات حقیقی قرب الهی اند! مؤمن به هر مقامی برسد،عین درجه و کمال خواهد شد،چنانکه علم،عالم و معلوم متحدند،عمل،عامل و معمول هم متحد خواهند شد.
درجات ایمان،مقامی اعتباری نیست که با اعتباری عطا و با اعتباری دیگر زایل گردد،بلکه حقایق وجود و کمالی است که مؤمن با سیر و سلوک و جهاد اکبر و اصغر به آنها می رسد و خود درجه می شود.بنابراین،تفسیر آیه مزبور،نیازی به «تقدیر» ندارد تا بگوییم:«لهم درجات»،بلکه خود مؤمن عین مقام وجودی و مظهر نامی از نامهای مبارک «الله» است و بالاترین درجه وجودی ایمان،مقام شامخ خاتم انبیا است.اگر دیگران دارای درجاتی متوسط اند،رسول اکرم(ص) عالی ترین درجه جهان امکان را دارد و مظهر اسم اعظم،بلکه خود اسم اعظم است.
اسم اعظم لفظ نیست تا کسی بتواند با فراگرفتن آن و آمیختن حروف و کلمات،در نظام کیهانی اثر بگذارد؛مفهوم ذهنی هم نیست تا با تصور فکری آن،اثر عینی در جهان پدید آید،زیرا جهان هستی بر اساس نظام علت و معلول اداره می شود و کسی نمی تواند با حرف،کلمه یا معانی اعتباری،در متن خارج،اثر بگذارد؛مثلاً معجزه ای آورده،مرده ای زنده کند یا از غیب یا درون دیگران آگاه گردد.
لازم است توجه شود که این الفاظ و کلمات اسم نیستند،بلکه «اسم الاسم» وضعی و قرادادی هستند،مفاهیم ذهنی نیز که مدالیل آن الفاظ اند،اسمای واقعی نیست.
اسمای حسنای الهی حقایق عینی و تکوینی اند،و اسم اعظم عالی ترین درجه ی جهان امکان است و رسول اکرم(ص) خود،اسم اعظم است و روح بلند و جان والای حضرتش که ریشه ی همه ی فیوضات تکوینی است،می تواند در جهان امکان،به اذن خداوند اثر بگذارد،زیرا اسمای فعلی،به اسمای ذاتی منتهی می شود،و رسول الله اعظم،و مقام شامخ وی،اعظم مقام هاست،چون بلندترین نام همان اسم و مقام است و تحمل آن مقام،مقدور دیگران نیست و هر یک از مؤمنان به اندازه درجه وجودی خود،از آن مقام بهره می برند و به معرفت آن مقام نایل گردیده،به آن ایمان می آورند.
هیچ مقامی بالاتر از مقام رسول اکرم نیست؛و گرنه پیغمبر دیگری می آمد تا آن مقام بالاتر را داشته باشد.ظاهر آیه «و أنّ الی ربکِ المنتهی»3،این است که نهایی ترین درجه ی رجوع الی الله،همان مقام رسول اکرم است؛یعنی گرچه همه موجودات زیر پوشش ربوبیّت ربّ العالمین اداره می شوند؛لیکن با حفظ مراتب و درجات که به درجات و مراتب عبودیت آنها ارتباط مستقیم دارد،هر کس عبودیتش کامل تر باشد،تحت ربوبیت اسم کامل تر قرار دارد تا آنجا که نهایی ترین اسم،کلمه «المنتهی» (با الف و لام) است که همان اسمی است که رسول اکرم(ص) در تحت ربوبیّت اوست.
حقیقت رسول اکرم(ص) همان حقیقت قرآن است و معرفت حقیقت قرآن،میسور افراد متعارف نیست،شناخت رسول اکرم نیز برای همگان میسّر نیست؛با این تفاوت که افراد ضعیف الایمان،گوشه ای از حقیقت نبوت را ادراک می کنند و به آن مؤمن می شوند؛ولی فرو رفتگان در چاه طبیعت،هرگز حقیقت رسالت را نمی بینند،لذا به آن کفر می ورزند؛از این رو در بعضی آیات آمده است:سِرّ اینکه عده ای تو را می نگرند؛ولی شخصیت تو را نمی بینند،آن است که در کثرت فرو رفته اند4،آنها همان طور که صراط مستقیم را نشناخته اند،تو را هم نشناخته اند،آنها که نمی توانند کنه قرآن را تحمل کنند،باطن تو را نیز نمی توانند بشناسند.در بعضی آیات می فرماید:«إذا قرأت القرآن جعلنا بینک و بین الذین لا یؤمنون بالاخره حجاباً مستوراً»؛5 وقتی تو قرآن می خوانی،میان تو و دیگران پوششی نادیدنی است.
حجاب اگر مادّی باشد،مشهود است،مانند دیوار و اگر معنوی باشد،محجوب و مستور است؛مانند گناه که حجاب است.انسان تبهکار،محجوب است و گناه وی نمی گذارد که حقّ را ببیند،پرده ی گناه که حجاب محجوب بوده،بین انسان و مشاهده ی حقیقت فاصله و حاجب است.
خدای سبحان می فرماید:تبهکاران در حجابی مستورند و تو را نمی بینند؛از این رو وقتی به تو می نگرند،حقیقت تو را نمی یابند:«ترئهم ینظرون إلیک و هم لا یبصرون»6.سیه دلان کفر و شرک،محجوبان تباهی و گناه،اهل نظرند نه اهل بصر.
همان طور که حقّ محض،یعنی خدا پوشیده نیست،نبوت،ولایت و رسالت نیز مستور نیست.حقایق جهان غیب و شهود که همگی آیات الهی اند،هیچ یک محجوب نیستند،بلکه انسان محجوب است.نورانیت رسول اکرم(ص) مستور نیست،لذا می فرماید:وقتی به تو می نگرند،تو را به عنوان شخصی عادی می بینند،رسالت تو را ادراک نمی کنند،چون حقیقت نبوت با چشم سر دیده نمی شود،با بصیرت جان فهمیده می شود.آنها روح دیدن نداشته و أعمی هستند و چون نمی بینند،به تو ایمان نمی آورند.
بر این اساس،شناخت پیغمبر کار آسانی نیست.شناخت پیغمبر به این دلیل آسان نیست که چون قرآن به قلب پیامبر تنزّل کرده است،همه ی اوصافی را که خدا برای قرآن اثبات فرموده،برای قلب مطهّر رسول،ثابت است و در سراسر حیات رسول خدا متجلی است.از این رو خدا به او فرمود:«فاستمسک بالذی اُوحِی إلیک إنک علی صراط مستقیم»7؛پیامبرا! آنچه دارای محکم بگیر،تو همان صراط مستقیمی هستی که در کمال استقامت،به مقصد راه داری.
پی نوشت ها
1- سوره ی انعام،آیه 162.
2- سوره آل عمران،آیه 163.
3- سوره نجم،آیه 42؛نهایت هر چیزی پروردگار توست.
4- ر.ک : سوره ی اعراف،آیه 198.
5- سوره اسراء،آیه 45.
6- سوره اعراف،آیه 198.
7- سوره زخرف،آیه 43.
منبع : پیامبر رحمت – آیت الله جوادی آملی.
کانال پرتو اشراق در تلگرام