یکم ) از انتخاب قاطع حضرت آیت الله خامنه ای(مدظله العالی) توسط مجلس خبرگان در روز 14 خرداد 1368 بیش از 22 سال می گذرد.این انتخاب فرخنده،ضمانت بخش و تداوم دهنده آرمان های انقلاب،ارزش های اصیل اسلامی،استمرار خط امام خمینی(ره) و بالندگی و پویایی و اقتدار انقلاب اسلامی بوده است.

درباره معمار کبیر انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی که با انقلاب اسلامی به مرد قرن و پدیده خمینی معروف گردید،گفتنی فراوان است.حضرت امام(ره) 3 جلوه از یک رهبری فراکاریزما ساخته بود.اندیشه سیاسی او متکی بر 3 محور نفی سلطنت،تبیین نظریه ولایت فقیه و نقد مشروطیت در حوزه کنار گذاشتن روحانیت استوار بود.

مردمی کردن مبارزه سیاسی،مذهبی کردن مبارزه،حفظ اتحاد و انسجام و پرهیز از اختلافات و بالاخره پرهیز از اعمال مشی مسلحانه را باید از مهم ترین روش ها و استراتژی های مبارزه سیاسی حضرت امام (ره) برشمرد.امام در مقام نظریه پرداز انقلاب،استاد بسیاری از رهبران انقلاب از جمله حضرت آیت الله خامنه ای(مدظله العالی) بود.امام با انقلاب اسلامی شناخته شد و جهان را تکان داد و به مشهورترین چهره جهانی در سال های پایانی قرن بیستم تبدیل شد.اگر تحولات نظام جمهوری اسللامی را از ابتدا تاکنون به 4 دوره (1) دوران انتقال قدرت1362 – 1357،(2) دوران تثبیت 1368 – 1362،(3) دوران بازسازی 1376 – 1368 و بالاخره دوره توسعه سیاسی از 1376 تاکنون تقسیم کنیم،رهبری و حیات حضرت امام(ره) در 2 دوره اول و دوم بوده است.

درگیری های داخلی،تجزیه طلبی ها،کودتاها،آغاز جنگ تحمیلی،رفراندوم قانون اساسی،همه پرسی جمهوری اسلامی،تسخیر لانه جاسوسی در 13 آبان 1358 و بحران گروگانگیری،تشکیل شورای انقلاب،تشکیل دولت موقت بازرگان و استعفای آن،عزل بنی صدر به عنوان اولین رئیس جمهور،ترورهای منافقین و حادثه انفجار حزب جمهوری اسلامی و ریاست جمهوری،شهادت سران انقلاب از جمله استاد شهید مرتضی مطهری،تعطیلی دانشگاه ها و آغاز انقلاب فرهنگی،پذیرش قطعنامه 598 و آتش بس ایران و عراق،محاصره اقتصادی ایران،عزل آیت الله منتظری از قائم مقامی رهبری و ... را می توان از مهم ترین حوادث و رخدادهای دوران رهبری حضرت امام خمینی(ره) برشمرد.

در حالی که حضرت آیت الله سید علی خامنه ای(مدظله العالی) از پیشگامان انقلاب اسلامی و نهضت اسلامی 15 خرداد به رهبری حضرت امام بود اما هنگام رهبری،شاگردی امام(ره) را از بزرگ ترین افتخارات حیات خود می داند.معظم له در زمان حیات امام(ره) نماینده ایشان در شورای عالی دفاع و با حکم حضرت امام(ره)،امام جمعه تهران بودند.انتخاب آیت الله خامنه ای که با رأی قاطع مجلس خبرگان رهبری در 14 خرداد 1368 به جانشینی حضرت امام به وسیله امپراطوری رسانه ای و بنگاه های سخن پراکنی و شبکه های ماهواره ای در بایکوت خبری جهانی قرار گرفت تا اندیشه ها،افکار و نظریات این رجل الهی چون سلف صالح،بنیاد استکبار را نلرزاند.در حالی که الطاف الهی همواره شامل حال رهبر بوده و هست و امروز مردم جهان،تشنه افکار و اندیشه های ایشان هستند.

از سوی دیگر،دوران رهبری آیت الله خامنه ای مقارن با دوران بازسازی اقتصادی و نیز توسعه سیاسی بوده است:ریاست جمهوری 8 ساله هاشمی رفسنجانی و سیاست های تعدیل اقتصادی،ریاست جمهوری 8 ساله سید محمد خاتمی و سیاست های توسعه سیاسی،عملیاتی کردن صلح ایران و عراق،تشکیل رسمی مجمع تشخیص مصلحت نظام و نهایی کردن فعالیتهای شورای بازنگری قانون اساسی که بر اساس آن قید مرجعیت از شرایط رهبری حذف شد،تمرکز اختیارات به رئیس جمهور اعطا شد،پست نخست وزیری حذف شد و شوراها چون شورای عالی قضایی منحل گردید.حادثه 11 سپتامبر در آمریکا،حوادث 18 تیر 78 دانشگاه،اشغال عراق و افغانستان،جنگ آمریکا علیه صدام در خلیج فارس،فتنه بعد ازانتخابات ریاست جمهوری سال 88،انقلاب های بیداری اسلامی در کشورهای عربی و چالش های متعدد دیگر را باید در زمره رخدادهای این دوران یاد کرد.

دوم ) حضرت امام(ره) به دلیل ناکارآمدی برخی دستگاه های اجرایی و لزوم سرعت بخشیدن به عمران و آبادانی روستاها،جهادسازندگی برای دفاع از انقلاب و دستاوردهای آن،سپاه و بسیج برای پاسداشت ایثارگران و خاندان معظم شهدا،بنیاد شهید و ... را تشکیل داد.ستاد انقلاب فرهنگی برای ساماندهی دانشگاه ها شکل گرفت.فرمان 8 ماده ای امام(ره) برای ترمیم خرابی ها و رفع بی عدالتی ها در حوزه قضا صادر شد.

حضرت آیت الله خامنه ای با تقویت سیاست راهبردی امام(ره) به حمایت از نهادهای انقلاب اهتمام ورزید و متناسب با شرلیط زمان و نیازهای جهانی،مجمع تقریب مذاهب اسلامی را برای ارتباط و تعامل اهل سنت و تشیع در جهان،مجمع جهانی اهل بیت(علیهم السلام) را تشکیلاتی برای جوامع شیعی و دفاع و معرفی صحیح شیعه،ستاد راهبردی در امور دیپلماسی را برای سامان بخشی به عرصه دیپلماسی و بین الملل و ستاد اقامه نماز را برای اشاعه فرهنگ نماز تشکیل داد.

سوم ) حضرت امام(ره) جمهوری اسلامی را بر پایه نظریه ولایت فقیه تبیین کرد.حفظ نظام را از اوجب واجبات خواند.فقه پویا و سنتی را نه در برابر و تقابل هم که مقوم یکدیگر برشمرد.توجه به مکان و زمان در صدور فتاوی یا همان احکام ثانویه و اولیه را که نقشی بی بدیل در حل مشکلات داشت باید از دیگر دیدگاه های نظری امام برشمرد.

آیت الله خامنه ای مبدع نظریه مردم سالاری دینی است که همان ترجمان جمهوری اسلامی است.ایشان این مدل را بهترین الگو برای اداره جوامع بشری می دانند.نهضت آزاد اندیشی و برپایی کرسی های نظریه پردازی،اصلاحات اسلامی در برابر اصلاحات آمریکایی و تبیین دکترین سیاست خارجی بر پایه 3 مولفه عزّت،حکمت و مصلحت و لزوم اتحاد ملی و انسجام اسلامی در بحران را باید از ارکان و بنیادهای نظری آیت الله خامنه ای برشمرد.

چهارم ) اشتراک در گفتمان امام و رهبری نقش بی بدیل در فرهنگ سازی،رفتارسازی و نهادینه کردن ارزش ها و مقابله با چالش ها و بحران ها داشته است.گفتمان اصولگرایی رهبری همان گفتمان انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) است.اگر  محور گفتمان  انقلاب اسلامی در حیات حضرت امام خمینی(ره)،دفاع مقدس و ارزش ها بود،محور گفتمان اصولگرایی رهبری،عدالت خواهی و فسادستیزی بوده است.در میان عناصر و مؤلفه های مشترک این گفتمان ها،مواردی چون آخرت گرایی،دنیاگریزی،خداباوری،مردم سالاری،شهادت طلبی،ایثارگری،شجاعت،خرد جمعی،مخالفت با استبداد رأی و یکه سالاری،شایسته سالاری امور،تقدم منافع جمعی بر منافع فردی و باندی،بیگانه ستیزی و استکبار ستیزی،تولی و تبری (دوست و دشمن شناسی)،توکل،اخلاص،توانستن،مقابله با جمود،تحجر،تجدید نظر طلبی و ... را باید مورد تاکید قرار داد.

پنجم ) در راهبردها و استراتژی های امام(ره) و رهبری،اشتراکات جالبی وجود دارد.امام به راهبرد جنگ با نام گذاری دفاع مقدس،بُعد ارزشی و اعتقادی و جهادی داد.آن را جنگ کفر و باطل و حق و باطل نامید و نبرد را صبغه کاملاً ایدئولوژیک بخشید.اگر چه امام،سال ها را چون رهبری نامگذاری خاص نمی کرد،اما در طول 8 سال جنگ ظالمانه،اولویت را به آن داد و همه نیروها،امکانات و ظرفیت کشور را به سمت آن بسیج کرد.

هر چند در نگاه راهبردی امام "روز جهانی قدس" برای بسیج اسلام و جهان بشریت علیه اسرائیل بود،اما با این همه هنگامی که برخی نغمه ها در دوران جنگ در راستای بسیج مردم برای دفاع از قدس و جنگ با اسرائیل مطرح شد،امام فرمود:"راه قدس از کربلا می گذرد".

شک نباید کرد دستاوردهای بزرگ کنونی انقلاب مرهون نگاه راهبردی امام و رهبری است.امام تکیه بر نیروهای خودی،تبدیل هر ناممکن به ممکن و این که "ما می توانیم"،لزوم چاره اندیشی برای اقتصاد بدون نفت،تاکید بر هوش و استعداد ایرانی و توانایی رسیدن به مدارج و قله های رفیع علم و دانش،اهتمام بر نظم و انضباط،وجدان کاری،آزادی،مردم سالاری،جمهوری اسلامی و... را باید از عناصر و مولفه های مشترک در راهبرد امام و رهبری برشمرد.اگر امام جنگ را نبرد حق و باطل می دانست و نبرد تا رفع فتنه در جهان و نابودی صدام را مقصد نهایی بر می شمرد،رهبر معظم انقلاب با سقوط صدام و روی کار آمدن حکومت مردمی در عراق حمایت از ملت مظلوم عراق و همکاری برای سازندگی را راهبرد سیاست خارجی قرار داد.

جنگ 33 روزه که مصاف نفس گیر حزب الله لبنان و ارتش اسرائیل با حمایت استکبار بود،رسانه های غربی اعتراف کردند که اینها از ثمرات انقلاب اسلامی و سید حسن نصرالله که شاگرد آیت الله خامنه ای است،حاصل شده است.

امام و رهبری هر دو بر مقوله فرهنگ به عنوان اولویت ها تاکید داشتند.امام "فرهنگ را پایه شقاوت و سعادت یک ملت" می دانست و رهبری "فرهنگ را فضای تنفس برای جامعه" برشمرد.این اقدام در برابر چالش های نظری که فرهنگ را عنصری دست چندم در برابر توسعه اقتصادی و سیاسی بر می شمردند،ارائه شد.

ششم ) اوج بحران ها و چالش ها ی داخلی دوره امام در کودتاها،تجزیه طلبی ها،خودمختاری ها،ترورهای سازمان منافقین،بحران سازی لیبرال ها و فتنه باند مهدی هاشمی و ارتباط با آیت الله منتظری که قائم مقام رهبری بود،قرار داشت.

تدبیر و طراحی امام برای مقابله با این بحران ها و خنثی کردن آن،اطلاع رسانی،روشن گری و دعوت با موعظه بود.آن گاه که پاسخ مناسب دریافت نکرد،نکوهش و هشدار بود.در مرحله سوم،دعوت و فراخوان از مردم برای مقابله با توطئه ها بود.

امام بارها و بارها منافقین را نصیحت و موعظه کرد که به دامن اسلام برگردند.آن گاه که منافقین دست به اسلحه بردند،مبارزه مسلحانه و ترور مردم و مسؤولان را پیشه کردند،امام فرمود:"خطر منافقین از کفار بدتر است" یا هنگامی که جبهه ملی لایحه مجازات اسلامی یا همان قصاص را غیر امروزی،غیر بشری و اجرا ناپذیر برشمرد،امام جبهه ملی را "مرتد" اعلام کرد و مردم را برای مقابله با آنها به خیابان فراخواند.

در جریان آقای منتظری،بارها و بارها با نصیحت و موعظه و تذکر مبنی بر "اصلاح بیت" و لزوم "جداسازی مرزها" سخن گفت و هنگامی که مشاهده کرد منتظری راه دیگری را در پیش گرفته است،"فرمان عزل" وی را صادر کرد و به برخی از سران نظام فرمود: "این غائله را باید من در زمان خودم حل کنم و گرنه ده سال بعد مشکلاتی ایجاد خواهد کرد".به رغم این دور اندیشی،درست ده سال پس از عزل منتظری از قائم مقامی رهبری توسط حضرت امام خمینی(ره)،شاهد غائله دیگری از وی بودیم که رهبری با دبیر و حضور مردم آن را حل کرد.

علاوه بر این باید از مساله هسته ای رادیکالیسم سیاسی بر آمده از دوم خرداد 76 از جمله حادثه کوی دانشگاه در 18تیر 78 که رهبری آن را "جفا به دانشجو و ضربه از پشت بر خود" تعبیر کرد،یاد کنیم.فراموش نکنیم رادیکالیسم سیاسی،محصولی تلخ از حماسه دوم خرداد بود.تحصن نمایندگان مجلس ششم،استعفای استانداران،وزراء و مقامات دولتی در حمایت از تحصن نمایندگان،کنفرانس برلین و حضور جمعی از سیاسیون و به اصطلاح روشنفکران و همراهی با ضد انقلاب علیه جمهوری اسلامی را به عنوان شاهد مثال می توان بیان کرد.رهبری تلاش کرد چون مقتدای خویش حضرت امام (ره)،با نصیحت و موعظه،رادیکالیسم و افراطی گری را به حاشیه براند،اما افسوس که گوش شنوایی در کار نبود.

کار به جایی رسید که مهدی کروبی،رئیس مجلس ششم در اعتراض به افراطی گری های دوره اول شورای اسلامی شهر تهران که همگی از عناصر دوم خردادی بودند و هر روز با هم جنگ و دعوا داشتند و در طول 4 سال بیش از 5 رئیس عوض کردند،گفت:"شورای شهر تهران آبروی اصلاح طلبان را برده است".

رویکرد رهبری در برخورد با این چالش ها و بحران ها علاوه بر ارشاد و موعظه،دعوت از مردم چون همیشه برای حضور در صحنه بود.تظاهرات و راهپیمایی بزرگ و با شکوه 23 تیرماه 78 و همچنین راهپیمایی 9 دی ماه 1388 در سراسر کشور را که نماد پیوند رهبری و امت بابصیرت بود،همگان به یاد دارند.

منبع: تداوم آفتاب – نگاهی نو به شخصیت حضرت آیت الله خامنه ای – به کوشش جمعی از نویسندگان.

اشتراکات امام و رهبری در مقابله با چالش ها و بحران ها - بخش دوّم